Nếu một phụ nữ nhiễm coronavirus trong thời gian mang thai, liệu em bé có nhận được kháng thể COVID-19 từ mẹ truyền sang hay không? Các nghiên cứu mới đây đã xác nhận câu trả lời là có, nhưng vẫn còn nhiều câu hỏi cần phải giải đáp về vấn đề này.
Trong một nghiên cứu xuất bản trên tạp chí Nhi khoa JAMA ngày 29/1/2021 vừa qua, các nhà khoa học đã phân tích mẫu máu của hơn 1470 phụ nữ có thai, 83 trong số đó dương tính với test phát hiện kháng khể kháng SARS-CoV-2 trong thời gian chuyển dạ. Các mẫu máu cuống rốn của phần lớn trẻ sơ sinh từ những người mẹ này cũng dương tính với kháng thể SARS-CoV-2, gợi ý rằng thai nhi đã nhận được miễn dịch thụ động từ người mẹ khi còn nằm trong tử cung.
Số lượng kháng thể tới với thai nhi phụ thuộc phần lớn vào loại kháng thể và nồng độ của chúng hiện diện trong máu mẹ, cũng như thời điểm người mẹ mắc COVID-19 trong thai kì.
“Thời gian nhiễm bệnh của mẹ càng sớm trong thai kì, thì lượng kháng thể truyền cho con càng nhiều”. Tác giả của nghiên cứu, bác sĩ Karen Puopolo và Scott Hensley thuộc trường y Perelman, Đại học Pennsylvania cho biết.
Mối tương quan này không thay đổi bất kể người mẹ có biểu hiện ra các triệu chứng của COVID-19 hay không có triệu chứng.
Kháng thể truyền từ mẹ sang rõ ràng cung cấp sự bảo vệ cho trẻ mới sinh, tuy nhiên việc tiếp theo cần phải nghiên cứu là loại kháng thể nào, và ở nồng độ bao nhiêu mới đủ để trẻ sinh ra không bị nhiễm SARS-CoV-2, và mất bao lâu để những kháng thể này đi vào tuần hoàn của thai nhi.
Một câu hỏi lớn khác là làm thể nào mà những kháng thể truyền qua nhau thai này có thể ức chế được coronavirus, nghĩa là ngăn chặn con đường virus xâm nhập vào tế bào.
Những phát hiện ban đầu
Trong nghiên cứu, các nhà khoa học tập trung vào kháng thể gắn vào protein gai của virus corona, cấu trúc nằm trên bề mặt lớp vỏ của virus, có vai trò quan trọng trong cơ chế xâm nhập vào tế bào của SARS-CoV-2. Cụ thể hơn, nhóm nghiên cứu nhắm vào kháng thể gắn vào “vùng liên kết thụ thể” (receptor-binding domain – RBD), là bộ phận trên protein gai gắn trực tiếp vào thụ thể trên bề mặt tế bào người. Các kháng thể RBD là những thành tố quan trọng nhất trong nhiệm vụ vô hiệu hóa coronavirus, theo những nghiên cứu trước đây từng báo cáo trên Live Science.
Nhưng không phải tất cả kháng thể RBD đều có thể đi qua nhau thai. Đó là bởi vì nhau thai chỉ cho phép một số loại kháng thể nhất định đi qua, bằng cách sử dụng các thụ thể nhận biết và những loại protein vận chuyển đặc biệt. Chỉ những kháng thể được gọi là Immunoglobulin G (IgG) có thể lắp ghép vào các thụ thể này, giúp chúng vượt qua được bánh rau và đi vào dòng máu của thai nhi.
Không phải tất cả các em bé trong nghiên cứu đều nhận được miễn dịch từ mẹ. Có 72 trong số 83 em bé dương tính với xét nghiệm kháng thể IgG trong máu cuống rốn, và có nồng độ kháng thể tương quan phù hợp với nồng độ kháng thể trong máu mẹ. 11 em bé còn lại có xét nghiệm kháng thể âm tính, do hai nguyên nhân:
6 trường hợp thai phụ có nồng độ IgG khá thấp, gợi ý rằng có thể thời gian nhiễm bệnh của họ chưa đủ lâu để tạo được đủ số lượng kháng thể và vận chuyển chúng qua bánh rau. Một khả năng khác là cơ thể những người mẹ này sản xuất ra quá ít kháng thể so với mức trung bình, nhưng điều này ít có khả năng xảy ra hơn, nhóm tác giả cho biết.
5 trường hợp còn lại có xét nghiệm dương tính với kháng thể IgM, một loại kháng thể không đi qua được bánh rau để vào thai nhi.

Kháng thể IgM xuất hiện sớm trong một quá trình nhiễm trùng và cũng nhanh chóng biến mất khi nhiễm trùng kết thúc. Bởi vậy các trường hợp người mẹ dương tính với test kháng thể IgM vẫn còn đang trong giai đoạn rất sớm của nhiễm virus. Nếu IgM xuất hiện trong máu của thai nhi hoặc trẻ mới sinh, điều này chứng tỏ thai nhi đã nhiễm virus corona. Trong nghiên cứu này, không một mẫu máu cuống rốn nào phát hiện có chứa kháng thể IgM của SARS-CoV-2, nghĩa là không có thai nhi nào nhiễm COVID-19 khi còn trong bụng mẹ.
Tuy nhiên nghiên cứu này không thể khẳng định chắc chắn rằng SARS-CoV-2 không thể truyền từ mẹ sang thai nhi, các nhà khoa học cho biết.
♥ Đọc thêm: Virus corona lây truyền từ mẹ sang con: hiếm nhưng vẫn có thể
Ý nghĩa đối với việc tiêm vaccine
Sau khi đã xác định được IgG là loại kháng thể có thể đi qua nhau thai, các nhà khoa học vẫn cần trả lời câu hỏi loại kháng thể này có hiệu quả chống nhiễm bệnh đến mức nào.
Các nhà nghiên cứu có thể kiểm tra khả năng vô hiệu hóa virus bằng thí nghiệm nuôi cấy virus trong ống nghiệm cùng tế bào người và môi trường chứa kháng thể, theo Live Science. Các tác giả cũng cho biết sẽ tiếp tục theo dõi những em bé nhận được kháng thể từ mẹ để đánh giá hiệu quả của miễn dịch sẽ kéo dài trong bao lâu.
Bằng chứng của đáp ứng miễn dịch khi nhiễm COVID-19 cũng chính là cơ sở để đánh giá hiệu quả của vaccine phòng bệnh sau này. Trong các loại vaccine dành cho thai phụ như uốn ván hay ho gà, nồng độ kháng thể trong máu của em bé thường giảm mạnh sau khi trẻ được hai tháng tuổi. Tốc độ suy giảm sau đó chậm lại và giảm đều đặn trong vòng 4 đến 8 tháng sau.
Tương tự, đối với vaccine COVID-19, kháng thể được tìm thấy trong máu cuống rốn sẽ có một “điểm khởi đầu”, hay nồng độ đỉnh. Sau đó kháng thể sẽ bắt đầu suy giảm. Để lượng kháng thể đến với thai nhi đạt mức nhiều nhất, người mẹ nên tiêm phòng trong tam cá nguyệt thứ 2, sau khi thai được 17 tuần tuổi. Khi đó, bánh rau đã phát triển đủ lớn để “bơm” một số lượng kháng thể có ý nghĩa vào thai nhi, theo bác sĩ Flor Muñoz-Rivas, giáo sư bệnh nhiễm trùng nhi khoa tại Đại học Y Baylor, Houston, Hoa Kỳ.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng giá trị lớn nhất của tiêm phòng vẫn là dành cho người mẹ. Phụ nữ có thai là những đối tượng có nguy cơ mắc COVID-19 mức độ nặng và nguy cơ tử vong cao hơn, trong khi đó hầu hết trẻ sơ sinh có test kháng thể dương tính chỉ có triệu chứng nhẹ hoặc không có triệu chứng, và đều phục hồi sau khi nhiễm virus, theo báo cáo của CDC. Cũng như bệnh cúm, người mẹ mắc COVID-19 thường đặc biệt dễ bị tổn thương trong tam cá nguyệt thứ 3, và thường xuất hiện những tình trạng nặng như viêm phổi và suy hô hấp. Do đó, tam cá nguyệt thứ 2 có lẽ là thời điểm tốt nhất để tiêm vaccine, nó vừa giúp người mẹ có đủ thời gian để tạo ra kháng thể kháng virus, vừa giúp tránh được những phản ứng phụ của vacccine như phản ứng viêm và sốt trong tam cá nguyệt thứ 3, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của thai nhi. Tất nhiên, các nhà khoa học vẫn cần phải tiếp tục nghiên cứu và tiến hành những thử nghiệm lâm sàng nhằm xác định thời điểm tốt nhất để tiêm phòng cho phụ nữ có thai.
♥ Đọc thêm: Tính tuổi thai và ngày dự sinh, hướng dẫn chi tiết nhất
Nếu tiêm phòng có thể cung cấp miễn dịch cho cả em bé, đây đúng là “quà tặng thêm” bất ngờ. Điều này rất có ý nghĩa vì vaccine phòng COVID-19 dành cho trẻ sơ sinh sẽ khó có thể ra đời sớm.
Bác sĩ Flor Muñoz-Rivas
Nguồn: MDlinX