Tầm soát ung thư hiểu đơn giản là việc chúng ta chủ động đi khám trước khi cơ thể xuất hiện một triệu chứng bất thường nào đó. Trong bối cảnh ung thư đang ngày càng gia tăng trong xã hội hiện đại, tầm soát ung thư được coi là biện pháp hữu hiệu nhất để phát hiện sớm ung thư. Phát hiện càng sớm đồng nghĩa với khả năng chữa khỏi hoàn toàn càng cao.
Dưới đây là khuyến cáo về thời điểm mà chúng ta nên bắt đầu nghĩ đến việc tầm soát một số loại ung thư phổ biến theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ – một trong những tổ chức chuyên ngành uy tín nhất thế giới về căn bệnh này.
Mục lục
Sàng lọc ung thư vú
Phụ nữ trong độ tuổi 40-44 nên bắt đầu nghĩ đến việc tầm soát ung thư vú bằng phương pháp chụp nhũ ảnh (X-quang vú, hay mammogram) nếu họ muốn.
Phụ nữ trong độ tuổi 45-54 cần phải chụp nhũ ảnh mỗi năm một lần.
Phụ nữ trên 55 tuổi có thể chụp nhũ ảnh 2 năm một lần hoặc vẫn duy trì 1 năm một lần nếu họ muốn.
Sàng lọc cần được tiến hành liên tục, miễn là người phụ nữ vẫn có sức khỏe tốt và thời gian sống thêm dự kiến ít nhất là 10 năm.
Tất cả phụ nữ cần phải nắm rõ những lợi ích, hạn chế và tác hại tiềm ẩn của việc tầm soát ung thư vú.
Người phụ nữ cũng nên học cách tự khám vú để biết vú của mình ở trạng thái bình thường sẽ như thế nào, và khi có những thay đổi bất thường thì cần thông báo cho nhân viên chăm sóc sức khỏe ngay lập tức.
Một số phụ nữ có tiền sử gia đình, như yếu tố di truyền, hoặc một số yếu tố khác nên được sàng lọc bằng chụp Cộng hưởng từ cùng với chụp nhũ ảnh (số lượng phụ nữ rơi vào trường hợp này không nhiều). Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để lên kế hoạch tầm soát phù hợp nhất cho bạn.
♥ Đọc thêm: Ung thư vú, những điều cần biết
Tầm soát polyp và ung thư đại trực tràng
Với những người có nguy cơ trung bình mắc ung thư đại trực tràng, Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ khuyến cáo thời điểm bắt đầu tầm soát là từ tuổi 45. Xét nghiệm tầm soát có thể là những xét nghiệm tìm máu trong phân, hoặc những thăm khám hình ảnh như nội soi, chụp cắt lớp vi tính. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn phương pháp tầm soát phù hợp nhất. Nên nhớ, dù là phương pháp nào thì điều quan trọng nhất vẫn là bạn phải được tầm soát.
Nếu sức khỏe của bạn tốt, hãy tiếp tục tầm soát liên tục tới năm 75 tuổi.
Những người trong độ tuổi từ 76 đến 85 nên bàn luận với bác sĩ của mình về việc có cần thiết tiếp tục sàng lọc hay không. Khi bạn quyết định, hãy tính tới nguyện vọng cá nhân của mình, sức khỏe tổng thể và tiền sử tầm soát trong quá khứ có phát hiện bất thường gì không.
Những người trên 85 tuổi thì không cần phải tầm soát ung thư đại trực tràng nữa.
Lưu ý: nếu bạn lựa chọn tầm soát bằng các test nhanh mà không phải nội soi, thì bất cứ kết quả bất thường nào cũng cần phải được kiểm chứng lại và theo dõi bằng nội soi đại trực tràng.
Tầm soát ung thư cổ tử cung
Sàng lọc ung thư cổ tử cung nên bắt đầu từ tuổi 25. Phụ nữ dưới 25 tuổi không cần phải xét nghiệm do ung thư cổ tử cung hiếm khi xuất hiện ở nhóm này.
Trong độ tuổi từ 25 đến 65, phụ nữ nên làm xét nghiệm HPV cơ bản (virus gây u nhú ở người) mỗi 5 năm một lần. Ngoài ra, thực hiện đồng thời xét nghiệm HPV và Pap smear (xét nghiệm phết tế bào) mỗi 5 năm một lần hoặc xét nghiệm Pap smear mỗi 3 năm một lần cũng là những lựa chọn tốt.
Xét nghiệm HPV cơ bản là những xét nghiệm được FDA (Cục quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ) chấp thuận là xét nghiệm chính thức dùng để tầm soát virus HPV.
Điều quan trọng là bạn phải tầm soát thường xuyên, bất kể sử dụng loại xét nghiệm gì.
Phụ nữ trên 65 tuổi thường xuyên tầm soát ung thư cổ tử cung trong vòng ít nhất 10 năm liên tục trước đó mà có kết quả bình thường thì có thể ngừng tầm soát. Những người có tiền sử mắc những tổn thương tiền ung thư nghiêm trọng thì nên tiếp tục tầm soát ít nhất 25 năm sau khi được chẩn đoán, thậm chí là cả sau khi họ bước qua tuổi 65.
Những người đã phẫu thuật cắt bỏ cổ tử cung vì những nguyên nhân không liên quan đến ung thư hay tổn thương tiền ung thư thì không cần tầm soát.
Những phụ nữ đã tiêm vaccine ngừa HPV vẫn nên thực hiện tầm soát theo khuyến cáo nói trên.
Một số cá nhân có tiền sử bệnh lý như nhiễm HIV, ghép tạng, phơi nhiễm với Diethylstilbestrol (một loại thuốc tránh thai được dùng trong những thập niên 40-70 thế kỉ trước) … sẽ phải có lịch trình tầm soát khác biệt hơn thông thường. Do đó, luôn thông báo cụ thể với bác sĩ về tiền sử bệnh tật của bạn.
♥ Đọc thêm: Virus HPV – ẩn họa tiềm tàng [Infographic]
Tầm soát ung thư nội mạc tử cung
Tại thời điểm mãn kinh, tất cả phụ nữ cần phải được thông báo về nguy cơ cũng như các triệu chứng của ung thư nội mạc tử cung. Phụ nữ nên thông báo ngay cho bác sĩ về bất cứ tình trạng ra máu âm đạo bất thường nào.
Một số phụ nữ, do tiền sử sức khỏe có thể cần phải được sinh thiết nội mạc tử cung hàng năm.
Triệu chứng của ung thư nội mạc tử cung bao gồm:
– Rau máu âm đạo bất thường (nhất là sau ở phụ nữ đã mãn kinh)
– Ra khí hư bất thường
– Đau bụng vùng chậu thường xuyên
– Đau khi quan hệ tình dục
– Thay đổi thói quen đại tiểu tiện
– Sụt cân nhanh chóng
Tầm soát ung thư phổi
Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ khuyến cáo những đối tượng sau đây cần phải tầm soát ung thư phổi hàng năm bằng Chụp Cắt lớp vi tính lồng ngực liều thấp (low dose CT scan – LDCT):
- Độ tuổi từ 55-74, đang có sức khỏe tốt và
- Hiện tại đang hút thuốc lá hoặc đã bỏ thuốc lá được 15 năm hoặc ít hơn và
- Có tiền sử hút ít nhất 30 bao-năm
Bao-năm là đơn vị được quy định để ước tính về tần suất và số lượng thuốc lá một người tiêu thụ.
Một bao-năm có nghĩa là một người hút 1 bao thuốc mỗi ngày trong vòng 1 năm. Hút một bao mỗi ngày trong vòng 30 năm hoặc 2 bao mỗi ngày trong vòng 15 năm thì đều được coi là 30 bao-năm.
Trước khi bắt đầu tiến hành sàng lọc, hãy trao đổi với bác sĩ của bạn về:
- Nguy cơ mắc ung thư phổi của bạn
- Tần suất hút thuốc của bạn (nếu bạn vẫn đang hút)
- Giá trị, giới hạn và ảnh hưởng của phương pháp sàng lọc ung thư phổi
- Nơi bạn có thể đến để sàng lọc
♥ Đọc thêm: Ung thư phổi, triệu chứng, chẩn đoán và các phương pháp điều trị
Sàng lọc ung thư tiền liệt tuyến
Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ khuyến cáo nam giới không nên đi xét nghiệm sàng lọc ung thư tiền liệt tuyến nếu chưa tìm hiểu trước kiến thức về ung thư tiền liệt tuyến, cũng như các lợi ích và rủi ro của việc xét nghiệm và điều trị.
Bắt đầu từ tuổi 50, nam giới nên thảo luận với bác sĩ của mình về lợi ích và nguy cơ của xét nghiệm tầm soát ung thư tiền liệt tuyến để quyết định xem liệu xét nghiệm đó có phù hợp với mình hay không.
Nếu bạn là người gốc Phi hoặc có bố, anh/em trai mắc ung thư tiền liệt tuyến trước tuổi 65, bạn nên bắt đầu nghĩ đến việc tầm soát từ tuổi 45.
Sàng lọc ung thư tiền liệt tuyến thường sử dụng là xét nghiệm PSA, có thể kèm theo thăm khám tiền liệt tuyến qua trực tràng hoặc không. Tùy thuộc vào nồng độ PSA của bạn mà bác sĩ sẽ quyết định tần suất tầm soát trong khoảng thời gian tiếp theo.
♥ Đọc thêm: Tầm soát ung thư, biết sớm trị lành – ThS.Bs Thân Văn Thịnh
Nguồn: American Cancer Society
