Độ mờ da gáy (hay khoảng sáng sau gáy, tiếng Anh: Nuchal translucency, viết tắt: NT) hẳn là khái niệm mà các mẹ bầu không xa lạ trong thời đại siêu âm thai phổ cập khắp nơi như hiện nay. Vùng “mờ da gáy” này có bản chất là một lớp dịch mỏng nằm giữa phần mềm quanh cột sống và da của thai nhi ở ở vùng đầu-cổ. Đây là chỉ số siêu âm quan trọng hàng đầu để tầm soát bất thường của thai trong quý I (hay tam cá nguyệt thứ nhất).
Tuy đơn giản chỉ là đo một khoảng cách nhưng siêu âm độ mờ da gáy đòi hỏi rất nhiều yếu tố để đảm bảo chính xác. Bài viết này sẽ chỉ ra những hiểu lầm thường gặp mà các mẹ bầu hay thắc mắc với mình, nhằm giúp các mẹ có cái nhìn chính xác hơn và từ đó sẽ hợp tác tốt hơn với bác sĩ khi thăm khám siêu âm.
Mục lục
Độ mờ da gáy chỉ được đo ở tuần thứ 12
Các bác sĩ thường nhắc nhở mẹ bầu đi siêu âm ở tuần thai thứ 12 để tầm soát bất thường của thai trong quý I. Tuy nhiên trên thực tế, siêu âm đo độ mờ da gáy có thể được thực hiện từ lúc thai được 11 tuần 0 ngày cho đến 13 tuần 6 ngày.
Cho mẹ nào chưa hiểu về cách tính tuổi thai chính xác, hãy đọc bài viết dưới đây:
♥ Đọc thêm: Tính tuổi thai và ngày dự sinh, hướng dẫn chi tiết nhất
Tại sao không thể đo độ mờ da gáy ở thời điểm trước tuần thứ 11 hay sau tuần thứ 13? Lý do vì đây là tiêu chuẩn mà các nghiên cứu trên thế giới đặt ra khi dùng độ mờ da gáy để ước đoán khả năng bất thường của thai. Bác sĩ phải đối chiếu kết quả đo thực tế của thai phụ với số liệu chuẩn đã được nghiên cứu. Khi đo độ mờ da gáy ngoài tuổi thai quy định, số liệu sẽ không có ý nghĩa vì không có thông tin để đối chiếu. Mặt khác, sau tuần thứ 14, vùng mờ da gáy sẽ biến mất một cách tự nhiên trên siêu âm.
Giá trị bình thường của độ mờ da gáy là bao nhiêu
Một cách dễ nhớ, người ta lấy ngưỡng giá trị bình thường của độ mờ da gáy theo tuần tuổi là:
| Tuần thai | Độ mờ da gáy bình thường |
| Tuần 11 | 2 mm |
| Tuần 12 | 2,5 mm |
| Tuần 13 | 2,8 mm |
Chính xác hơn nữa, bác sĩ sẽ so sánh chỉ số độ mờ da gáy đo được của thai với cơ sở dữ liệu để tìm bách phân vị. Bảng dưới đây cho thấy chỉ số độ mờ da gáy ở các mức bách phân vị 95, 75, 50, 25 và 5.
Ví dụ, chỉ số NT ở mức bách phân vị thứ 95 có nghĩa là NT ở thai của bạn cao hơn 95% NT của tất cả các thai nhi được thống kê. Tính độ mờ da gáy theo bách phân ở ngưỡng dưới 95 được coi là bình thường.
Độ mờ da gáy phải được đo bằng siêu âm 4D
Sai. Các mẹ bầu có thói quen yêu cầu siêu âm 4D ở tuần thai này vì nghĩ rằng nó hiện đại hơn, và cái gì hiện đại hơn thì chắc sẽ chính xác hơn. Thực tế là độ mờ da gáy phải được đo hoàn toàn bằng siêu âm 2D. Giá trị của siêu âm 3D, 4D để đánh giá dị tật thai trong giai đoạn này của thai kì khá là hạn chế, và phần nhiều chỉ để các mẹ bầu dễ … hình dung về hình ảnh của con mình trong bụng.
Các máy siêu âm càng hiện đại, có độ phân giải càng cao thì sẽ giúp bác sĩ thực hiện kĩ thuật đo chính xác hơn. Ngày nay, nhiều dòng máy siêu âm thậm chí đã có chế độ tự động đo độ mờ da gáy.
Chỉ cần siêu âm đường bụng là đo được độ mờ da gáy
Siêu âm đường bụng thường được dùng nhất để đo độ mờ da gáy. Song trong những trường hợp thành bụng của mẹ dày, hoặc thai nhi nằm ở tư thế không thuận lợi, hoặc bác sĩ cần khảo sát kĩ hơn một số cấu trúc của thai thì siêu âm đầu dò âm đạo có thể được chỉ định.
Chỉ cần siêu âm một lần là đo được độ mờ da gáy
Độ mờ da gáy là một trong những chỉ số siêu âm cần đảm bảo nhiều tiêu chuẩn nhất! Theo những tiêu chí được các nhà khoa học trên thế giới đồng thuận, để đo độ mờ da gáy được chính xác, bác sĩ siêu âm phải đảm bảo rằng:
- Siêu âm phải thực hiện đúng tuổi thai (như đã nói trong phần đầu).
- Chiều dài đầu mông (khoảng cách từ đỉnh đầu đến mông thai nhi) đạt từ 45-84 mm.
- Thai nhi phải nằm ở tư thế thuận lợi để bác sĩ có thể thực hiện lát cắt siêu âm vào chính giữa thai theo chiều dọc.
- Thai nhi không được quá cúi hoặc quá ưỡn.
- Và còn nhiều tiêu chuẩn khác nữa về kĩ thuật …
Dễ thấy rằng không phải trường hợp nào thai cũng đạt đủ những tiêu chuẩn kể trên. Có thể do mẹ sốt sắng đi siêu âm quá sớm khi bé chưa lớn đủ tuổi thai quy định, hoặc thai nhi nằm ở tư thế không thuận lợi, hoặc do bé quá … nghịch, không chịu nằm yên để bác sĩ đo. Vì vậy, nhiều khi bác sĩ sẽ phải hẹn mẹ bầu thêm một lần siêu âm nữa để đo độ mờ da gáy.
Đo độ mờ da gáy bình thường thì không cần làm xét nghiệm sàng lọc nữa
Các nghiên cứu cho thấy tỉ lệ phát hiện bất thường tam bội nhiễm sắc thể số 21 (bệnh Down) và các tam bội thường gặp khác khi đo độ mờ da gáy là 75-80%. Nghĩa là vẫn có đến 20-25% các trường hợp bất thường nhiễm sắc thể của thai nhi không đươc phát hiện trên siêu âm thời kì này!
Để làm giảm nguy cơ âm tính giả, người ta kết hợp nhiều chỉ số tầm soát bất thường nhiễm sắc thể của thai với nhau, nhằm làm tăng khả năng chẩn đoán. Đó là các chỉ số về nồng độ beta hCG trong máu, nồng độ protein liên quan thai nghén (PAPP-A), alpha fetoprotein (AFP) hay hormon Estriol tự do (UE3). Khi kết hợp độ mờ da gáy với các chỉ số này, khả năng phát hiện bất thường của thai được nâng lên đến 95%.
Do đo, xét nghiệm sàng lọc (Double test, Triple test) là cần thiết kể cả khi độ mờ da gáy của thai nhi bình thường!
♥ Đọc thêm: Xét nghiệm Double test, Triple test – kiến thức từ A đến Z
Nếu có điều kiện, các mẹ có thể sàng lọc bất thường nhiễm sắc thể bằng xét nghiệm NIPT ở tuần thai thứ 9-10. Xét nghiệm này cho độ chính xác lên đến 99%.
♥ Đọc thêm: Sàng lọc trước sinh NIPT, thông tin mẹ bầu cần biết
Độ mờ da gáy là chỉ số tầm soát dị tật thai duy nhất cần đánh giá ở quý I
Sai. Bác sĩ siêu âm sẽ không chỉ quan tâm đến mỗi độ mờ da gáy trong tuần thai này. Ngoài các số đo chung đánh giá sự phát triển của thai, còn nhiều chỉ số khác giúp đánh giá nguy cơ bất thường nhiễm sắc thể ở thai mà bác sĩ rất quan tâm, như:
- Xương sống mũi thai nhi
- Phổ Doppler ống tĩnh mạch
- Dòng chảy qua van ba lá tim thai nhi …
Ngoài ra, bác sĩ siêu âm cũng phải cẩn thận quan sát tất cả các cấu trúc khác của thai như đầu, ngực, bụng, chân tay, dây rốn, bánh nhau để phát hiện những bất thường về hình thái. Các mẹ cũng thấy đấy, bản kết quả siêu âm 12 tuần thường dày đặc những chỉ số và dữ liệu về thai, chứ không chỉ có độ mờ da gáy !
Độ mờ da gáy tăng nghĩa là thai bị dị tật
Không hoàn toàn đúng. Người ta nhận thấy có khoảng 5% các trường hợp dương tính giả khi nhận định bất thường nhiễm sắc thể bằng đo độ mờ da gáy, nghĩa là độ mờ da gáy có tăng nhưng thai nhi thực tế hoàn toàn bình thường!
Mặc dù vậy, nguy cơ dị tật thai sẽ càng cao khi độ mờ da gáy càng tăng. Cụ thể như sau:
Các trường hợp nguy cơ cao luôn cần được khẳng định bằng những xét nghiệm sàng lọc trước sinh cao cấp hơn như NIPT, chọc ối, sinh thiết gai rau và theo dõi chặt chẽ hình thái thai nhi trong những lần siêu âm sau đó.
Tài liệu tham khảo
Certificates of competence: Nuchal translucency scan. https://fetalmedicine.org/
- The 11-13+6 weeks scan. Kypros H. Nicolaides. Fetal Medicine Foundation, 2004.
- https://www.vinmec.com/
