Trong một nỗ lực chưa từng có, hàng trăm nghìn nhà nghiên cứu và bác sĩ lâm sàng trên toàn thế giới đã bước vào một cuộc chạy đua với thời gian để phát triển các phương pháp tiêu diệt virus corona, điều chế vaccin và các phương pháp xét nghiệm chẩn đoán tối ưu cho COVID-19, căn bệnh do virus SARS-CoV-2 gây ra.
Hơn 1.650 bài viết về COVID-19 đã được thống kê trong cơ sở dữ liệu như Google Scholar, và mỗi ngày lại có thêm hàng chục báo cáo mới. Trang ClinicalTrials.gov đã liệt kê hơn 460 thử nghiệm lâm sàng đang diễn ra trên COVID-19, mặc dù phần lớn vẫn đang trong giai đoạn khởi đầu. Với sự đa dạng của các phương pháp thử nghiệm đang được tiến hành, chúng ta hãy xem xét một cách hệ thống những xu hướng đang được các nhà khoa học tính đến trong cuộc chiến chống lại đại dịch.
Trong một nghiên cứu mới được đăng trên Frontiers in Microbiology, một tạp chí dành cho cộng đồng nghiên cứu nhưng cũng dễ hiểu đối với những người không chuyên, các chuyên gia từ Đại học Bắc Carolina (Mỹ) đã xem xét các chiến lược khả thi chống lại những chủng virus corona nguy hiểm như SARS-CoV, SARS-CoV-2, MERS và những chủng có khả năng xuất hiện trong tương lai.
Để giúp định hướng cho những nỗ lực toàn cầu chống lại virus corona, chúng ta cần phải có cái nhìn tổng quan về các phương pháp đã và đang được áp dụng, cũng như hiệu quả của chúng, không chỉ đối với đại dịch COVID-19 lần này mà kể cả dịch SARS, MERS và thậm chí những vụ dịch có thể xảy ra trong tương lai.
Longping V.Tse, trưởng nhóm nghiên cứu
Mục lục
Vaccin – vũ khí hiệu quả nhất
Các tác giả đã bàn luận từng chiến lược có thể chống lại coronavirus. Đầu tiên, và hiệu quả nhất là vaccin.
Nguyên tắc cơ bản là chúng ta đưa kháng nguyên virus vào cơ thể để hệ miễn dịch tạo ra kháng thể gắn vào protein gai trên bề mặt virus, khiến chúng không thể tiếp cận và xâm nhập vào tế bào vật chủ. Hiện nay, bên cạnh các loại vắc-xin trong đó virus được làm yếu, được bất hoạt hoặc vaccin chứa các tiểu đơn vị của virus, đã có những loại hiện đại như vaccin chứa vật liệu di truyền (DNA/RNA) của virus.
Do trình tự axit amin của protein gai rất khác nhau giữa các chủng coronavirus (ví dụ, protein gai của SARS-CoV và SARS-CoV-2 chỉ tương đồng 76-78%) nên vaccin chống lại một chủng thường sẽ không hiệu quả với một chủng khác. Mặt khác, việc phát triển và thử nghiệm một vaccin mới cần từ một đến vài năm, nên các phương pháp khác là rất cần thiết trong thời gian này nhằm hạn chế sự lây lan và số người tử vong.
Thuốc kháng virus
Chiến lược thứ hai là các thuốc kháng virus phổ rộng như các chất tương tự nucleoside, chúng bắt chước các bazơ nitơ trong bộ gen RNA của virus và gắn vào chuỗi RNA này, làm rối loạn mã di truyền, qua đó trì hoãn quá trình sao chép và nhân lên của virus.
Nhưng virus corona cũng tỏ ra “cao tay” không kém khi chúng sở hữu một loại enzyme được gọi là enzym “hiệu chỉnh” có thể loại bỏ sự rối loạn đó, nên hầu hết các chất tương tự nucleoside không hoạt động tốt. Một số ngoại lệ dường như là Hydroxycytidine và Remdesivir, được các tác giả đề xuất là ứng cử viên tốt nhất chống lại SARS-Cov-2.
Kháng thể đơn dòng
Chiến lược thứ ba, sử dụng huyết tương của những bệnh nhân nhiễm COVID-19 đã hồi phục. Trong huyết tương này có những kháng thể chống lại virus ở nồng độ thấp; Bằng công nghệ hiện có, các nhà khoa học có thể phân tách các kháng thể này để tạo thành huyết thanh kháng thể đơn dòng. Một cách hình tượng, đây là cách “tiêm chủng thụ động” khi chúng ta mượn kháng thể của người khác để tiêu diệt virus corona trong cơ thể bệnh nhân (giống như huyết thanh uốn ván). Phương pháp này thường có hiệu quả ngắn hạn.
Liệu pháp gen
Cuối cùng, theo quan điểm của các tác giả, sự thay thế tiềm năng nhất cho đến khi vaccin được sản xuất, là một liệu pháp gen gọi là AAV (adeno-associated virus).
Hiểu đơn giản, các nhà khoa học tạo ra những đoạn mã di truyền tái tổ hợp, có khả năng gắn vào RNA của virus, làm cho mã di truyền của virus vô hiệu hóa hoặc tạo ra những protein “lỗi” không thực hiện chức năng được. Những đoạn mã tái tổ hợp này được đưa vào tế bào người bằng một chủng virus khác gọi là AAV. Nói cách khác, đây là cách “dùng virus để diệt virus”.
Liệu pháp gen sử dụng AAV gây ra rất ít độc tính, và hoàn toàn không ảnh hưởng đến bộ gen người. Các nhà khoa học dự đoán rằng công cụ này có thể được phát triển, điều chỉnh và thử nghiệm trong vòng một tháng tới đây.
Miễn dịch thụ động dựa trên AAV có thể nhanh chóng được sử dụng như một biện pháp điều trị thay thế. Nó đơn giản và an toàn. Nhiều vec-tơ AAV đã được chứng minh là an toàn và hiệu quả cho người sử dụng.
Về lý thuyết, một liều duy nhất có thể tạo ra đáp ứng tiêu diệt virus corona sau một tuần và hiệu quả kéo dài hơn một năm. Giá thành của liệu pháp còn khá cao nhưng có thể giảm xuống khi được cấp phép sử dụng đại trà. Sự ra đời của liệu pháp AAV hiện tại có thể là hơi muộn nhưng chúng vẫn sẽ rất hữu ích để sẵn sàng cho những đợt bùng phát trong tương lai.
BS. Longping V.Tse
♥ Đọc thêm: Tại sao virus SARS-CoV-2 lại lây nhiễm dễ dàng như vậy?
♥ Đọc thêm: Vì sao nam giới có nguy cơ tử vong vì COVID-19 cao gấp đôi nữ giới?
Nguồn: Medical Express