16 C
Hanoi
Thứ tư, Tháng hai 19, 2025

Câu chuyện “lựa chọn người được sống” trong đại dịch COVID-19 và nguyên tắc đạo đức y khoa

- Advertisement -

   Đối xử công bằng với tất cả người bệnh là một trong những nguyên tắc đạo đức y khoa cơ bản. Ngụ ý của nguyên tắc này là người thầy thuốc không được có sự phân biệt đối xử và phân biệt trong việc sử dụng các nguồn lực y tế đối với mọi người bệnh, bất kể giới tính, chủng tộc, địa vị hay điều kiện kinh tế của anh ta. Người bệnh phải nhận được sự tư vấn và điều trị tốt nhất có thể trong khả năng của người thầy thuốc.

   Tổ nghề Hypocrate đã nhắc đến nguyên tắc này trong lời thề ông để lại cho hậu thế.

Tôi sẽ chỉ dẫn mọi chế độ có lợi cho người bệnh tùy theo khả năng và sự phán đoán của tôi, tôi sẽ tránh mọi điều xấu và bất công.

Lời thề Hypocrate

- Advertisement -

Quan trọng hơn, tôi không thể quyết định được sự sống và cái chết. Trên hết, tôi không thể đóng vai trò của Chúa trời.

Lời thề y đức hiện đại, Louis Lasagna – 1964

   Khoảng 50 năm trước, các bác sĩ ở Mỹ có thể bị buộc tội nếu cố ý phân phối không công bằng dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Chúng bị coi là tương đương với tội giết người hoặc ngộ sát. Ngay cả khi người bệnh không còn cơ hội sống sót, quy định về đạo đức và pháp luật khiến bác sĩ vẫn phải tiếp tục điều trị.

   Tuy nhiên, trong một đại dịch, đôi khi nguyên tắc cơ bản này của y khoa sẽ không còn được áp dụng, mà bị thay thế bởi một nguyên tắc mang tính “thời chiến”. Và điều đó đang thực sự diễn ra ở những tâm dịch COVID-19 trên thế giới.

Khi hệ thống y tế trở nên quá tải

   Trong vòng hơn một tháng qua, Italia và Mỹ thay thế Trung Quốc trở thành điểm nóng dịch bệnh của thế giới. Người Ý đã không chuẩn bị cho đại dịch, và người Mỹ cũng vậy.

   Đại dịch lan đến Italia một cách khá “thầm lặng”. Ngày 30/1/2020, một cặp vợ chồng từ Vũ Hán nhập viện tại Roma vì “tình trạng nhiễm trùng đặc biệt”.

   Khoảng 3 tuần sau, Lombardy công bố một người Ý 38 tuổi phải nhập viện vì viêm phổi và xét nghiệm cho thấy người này dương tính với COVID-19. Người này không đến Trung Quốc và cũng không tiếp xúc với những người nghi nhiễm. Vậy là virus đã xâm nhập vào cộng đồng.

   Rồi sau đó đồ thị về số lượng người nhiễm virus tăng theo chiều gần như thẳng đứng. Đến ngày 27/3/2020, Trung tâm dữ liệu về Coronavirus của đại học Johns Hopkins ghi nhận nước Ý đã có hơn 86.000 người nhiễm COVID-19 và 9.134 ca tử vong.

đạo đức y khoa và dịch COVID-19
Nhân viên y tế vận chuyển bệnh nhân nhiễm COVID-19 tại Italia

   Vào thời điểm giữa tháng 3, Italia có khoảng 6000 giường chăm sóc đặc biệt, khá nhiều trong số đó là những giường bệnh thường được nâng cấp để trở thành giường bệnh ICU (intensive care unitđơn vị chăm sóc chuyên sâu). Mục tiêu của nước Ý là sẽ nâng con số này lên 9000 giường vì còn rất nhiều người ở vùng Lombardy cần đến bệnh viện.

    Máy thở là dụng cụ thiết yếu để cứu sống những bệnh nhân nặng. Bác sĩ sử dụng những chiếc máy này khi bệnh nhân không thể tự hít thở đủ lượng không khí mà cơ thể cần. Nếu chiếc máy thở bị tháo ra khỏi một bệnh nhân chưa hồi phục, họ có thể bị “chết đuối” ngay trên cạn. Ở nhiều nơi, các nhân viên y tế đã “sáng tạo” ra cách để dùng một máy thở cho nhiều người. Nhưng điều đó vẫn không bù đắp nổi nhu cầu ngày một gia tăng.

Một bệnh nhân sử dụng máy thở do nhiễm COVID-19 tại Mỹ

   Hệ thống chăm sóc sức khỏe toàn diện của Italia đứng trước nguy cơ sụp đổ. Bệnh viện trở nên quá tải và các nhân viên y tế đã bị vắt kiệt sức, một số thậm chí đã lây nhiễm virus. Trang thiết bị bảo hộ khan hiếm, dụng cụ y tế cũng vậy. Họ không thể điều trị cho tất cả mọi người. Các bác sĩ đã phải đưa ra những quyết định sinh tử mà không ai muốn: lựa chọn ai được sống và ai sẽ phải chết.

   Quyết định này về cơ bản vi phạm nguyên tắc “đối xử bình đẳng với tất cả các bệnh nhân”. Hãy hình dung nếu bạn là thân nhân của người bệnh “không được chọn”, điều đó nghe có vẻ thật tàn nhẫn. Tuy nhiên, trong bối cảnh hạn chế về nguồn lực, triết lý đạo đức y khoa sẽ phải thay đổi. Lúc này người bác sĩ thay vì “phải cứu sống tất cả mọi người” sẽ chuyển thành “phải cứu sống nhiều người nhất có thể”.

   Điều này được thực hiện bằng cách phân loại bệnh nhân để phân phối nguồn lực y tế.

Những nguyên tắc lựa chọn và gánh nặng tâm lý dành cho bác sĩ

   Thuật ngữ “phân loại y học” (medical triage) có nguồn gốc từ quân đội trong thế kỉ 19 và đầu thế kỉ 20. Trong thời chiến, binh lính bị thương được đưa vào bệnh viện sẽ nhanh chóng được phân loại thành 3 nhóm: một là những người chắc chắn có thể cứu sống, hai là nhóm những binh lính trong tình trạng “50-50” và ba là những người hầu như chắc chắn sẽ chết. Nhóm đầu tiên sẽ được điều trị trước tiên, trong khi nhóm thứ 3 sẽ không được chăm sóc và qua đời sau đó.

   Đại dịch COVID-19 cũng không khác gì một cuộc chiến dưới góc nhìn của các nhân viên y tế. Số lượng người nhiễm bùng nổ trong thời gian ngắn, kéo theo số bệnh nhân nhập viện tăng đột biến nhanh chóng đưa tới một thảm họa y tế. Các bác sĩ buộc phải lựa chọn người để cứu chữa.

   Ai đã từng xem bộ phim “Đường Sơn đại địa chấn” hẳn sẽ không cầm được nước mắt ở trường đoạn người mẹ phải lựa chọn một trong hai đứa con bị kẹt giữa đống đổ nát để cứu. Cứu đứa này sẽ khiến đứa kia phải chết. Nỗi ám ảnh đó đã theo đi theo người mẹ đến hết cuộc đời.

   Quyết định lựa chọn ai sống, ai chết trong thời chiến, hay trong đại dịch cũng như vậy, không bao giờ là dễ dàng cho bác sĩ, mặc dù điều đó là vì lợi ích chung. Cảm giác phải chịu trách nhiệm cho cái chết của một người, thậm chí là nhiều người thực sự rất khó chấp nhận.

bác sĩ khóc

Điều đó thật kinh khủng. Chúng tôi sẽ bị ám ảnh về điều đó mãi mãi.

Maurizio Cereda, bác sĩ chăm sóc đặc biệt tại Bệnh viện Đại học Pennsylvania

   Một cách để giảm nhẹ cảm giác “có lỗi” cho các bác sĩ là sử dụng một hội đồng để thống nhất đưa ra các quyết định. Tại Italia, người ta soạn hẳn một bộ quy tắc được các chuyên gia về gây mê, giảm đau, hồi sức và chăm sóc đặc biệt đồng thuận về việc lựa chọn bệnh nhân, và các bác sĩ điều trị sẽ làm theo hướng dẫn trong đó.

   Các tiêu chí được đưa ra nhằm đảm bảo rằng những bệnh nhân có cơ hội điều trị thành công cao nhất sẽ được ưu tiên duy trì chăm sóc tích cực. Sau đó, họ đặt ra giới hạn về độ tuổi. Những người trên 70 tuổi sẽ khó có thể được lựa chọn khi nhu cầu giường ICU quá cao, bởi vì thông thường đây là nhóm có sức chịu đựng kém nhất. Bệnh viện sẽ điều trị cho những ai có khả năng sống lâu nhất. “Điều này nghe có vẻ tàn nhẫn nhưng chúng ta hoàn toàn không có sự lựa chọn nào tốt hơn” Tài liệu nhấn mạnh.

đạo đức y khoa trong đại dịch COVID-19
Nhân viên y tế chăm sóc bệnh nhân nhiễm virus corona tại một giường chăm sóc đặc biệt ở Lombardy, Italia

   Ai sẽ phải thông báo với gia đình người bệnh về việc họ không được điều trị? Hướng dẫn của Italia đề nghị việc đó phải được thực hiện bởi các tình nguyện viên hoặc thành viên của hội đồng phân loại chứ không phải là bác sĩ trực tiếp điều trị.

   Tại các bệnh viện ở Mỹ, khi số lượng bệnh nhân bắt đầu quá tải, những quy tắc tương tự cũng được áp dụng.

Nếu có một bệnh nhân 25 tuổi mắc ung thư và một bệnh nhân 60 tuổi khỏe mạnh cùng nhiễm virus, bệnh viện sẽ chọn người 60 tuổi.

Arthur Caplan, giáo sư về đạo đức y khoa tại Trường y Grossman, đại học New York

   Các nhà nghiên cứu thuộc bệnh viện Nhi Harvard và Boston đã viết trong một bài báo trên tạp chí Y học New England rằng “Việc quyết định rút máy thở cho một bệnh nhân để dành cho một bệnh nhân khác có cơ hội sống cao hơn sẽ khiến người bác sĩ bị ám ảnh và hết sức đau khổ, không nên đánh giá thấp điều đó. Cần phải có một hội đồng y khoa để đưa ra quyết định”.

   Chúng ta có thể làm gì để giúp các bác sĩ tránh khỏi việc đưa ra những quyết định sinh tử? Thật đơn giản, đừng để bệnh viện bị quá tải. Điều này nghe rất dễ nhưng lại trở thành vấn đề nan giải trong thời đại dịch. Rất nhiều chính phủ đã ban bố quy định cách ly xã hội, giãn cách xã hội, thậm chí phong tỏa cả một quốc gia để ngăn cản đà lây nhiễm, qua đó giúp kéo dài thời gian và hạn chế gánh nặng cho hệ thống y tế. Nhiệm vụ “làm phẳng đường cong” dịch bệnh là câu chuyện cấp thiết trong giai đoạn này và điều đó cần có sự chung tay của cả cộng đồng chứ không đơn thuần là trách nhiệm của hệ thống y tế dự phòng.

♥ Đọc thêm: Mô phỏng máy tính giúp chúng ta hiểu được ý nghĩa của cách ly xã hội trong đại dịch COVID-19

- Advertisement -
Nguyễn Hoàng Sơn
Nguyễn Hoàng Sơnhttps://bshoangson.com/
Bác sĩ chuyên khoa I chuyên ngành Chẩn đoán hình ảnh tại Đại học Y Hà Nội. Hiện đang làm việc tại Hà Nội

ĐỌC THÊM

Nhận thông báo qua Email
Nhận thông báo cho
guest

0 Góp ý
cũ nhất
mới nhất bình chọn nhiều nhất
Phản hồi trích dẫn trong bài viết
Xem tất cả bình luận

CỘNG ĐỒNG Y HỌC THÚ VỊ

6,000FansLike
5,000FollowersFollow
3,500SubscribersSubscribe
- Advertisement -

BÀI MỚI

0
Nếu thích bài viết, hãy để lại bình luận bạn nhé!x