Đầu tiên xin chia sẻ một trong những câu chuyện mà tôi thường hay gặp. Bệnh nhân N.T.H quê Đông Anh đi khám tầm soát ung thư, làm rất nhiều xét nghiệm với số tiền đáng kể, trong đó có chụp Cắt lớp vi tính toàn thân (chụp từ đầu đến chân!), kết quả hoàn toàn bình thường. Bệnh nhân rất mừng. Sau khoảng 3 tuần, chị này có đưa người nhà đi khám bệnh, và tiện thể khám lại luôn. Tôi siêu âm vú và phát hiện bệnh nhân có một đám giảm âm rất nhỏ chỉ khoảng 3mm, tôi nghi ngờ và cho chỉ định chọc hút tế bào dưới hướng dẫn siêu âm. Kết quả trả về là ung thư vú (Carcinoma).
Bệnh nhân rất bàng hoàng khai rằng mới chụp Cắt lớp vi tính hiện đại và đắt tiền mà sao 3 tuần trước không thấy! Chị H là một trong không ít trường hợp như vậy! May là chị phát hiện bệnh kịp thời (thể bệnh cũng tốt) nên đã được điều trị khỏi tại Bệnh viện Ung bướu Hà Nội mà không cần đến Hoá chất hay xạ trị!
Phải hiểu rằng tầm soát ung thư không phải cứ nhiều tiền và hiện đại là OK! Quan trọng là phải đúng – đủ – phù hợp tuỳ từng cơ quan bộ phận.
Dưới đây, tôi đơn cử một số loại ung thư thường gặp và những xét nghiệm sàng lọc hiệu quả nhất đối với từng loại.
Mục lục
Tầm soát ung thư tuyến giáp
Siêu âm là quan trọng nhất, chọc hút tế bào và giải phẫu bệnh giúp chẩn đoán xác định. Đôi khi bệnh nhân chọc hút tế bào nhiều lần cho kết quả âm tính, nhưng nếu hình ảnh siêu âm điển hình thì nên tin theo siêu âm!
♥ Đọc thêm: Xét nghiệm chẩn đoán ung thư tuyến giáp mới có thể giúp hạn chế phẫu thuật không cần thiết
Tầm soát ung thư vú
Siêu âm và X-quang vú (mammography) có giá trị không thay thế được bằng bất cứ phương pháp nào. Hai xét nghiệm này nên được thực hiện cùng nhau vì hình ảnh của thứ nọ bổ sung rất tốt cho thứ kia, giúp nâng cao tỷ lệ phát hiện bất thường.
♥ Đọc thêm: Trí tuệ nhân tạo giúp chẩn đoán ung thư vú chính xác hơn
Tầm soát ung thư vòm họng, hạ họng
Nội soi tai mũi họng là thăm khám đầu tiên. Thông qua nội soi có thể phát hiện ra những biến đổi rất tinh tế khi ung thư mới bắt đầu phát triển, qua đó giúp bác sĩ định hướng và chỉ định các xét nghiệm chuyên sâu hơn để chẩn đoán (sinh thiết, chụp Cộng hưởng từ, Cắt lớp vi tính …)
Tầm soát ung thư phổi
Ung thư phổi là loại ung thư gây tử vong hàng đầu ở nam giới, đứng thứ hai ở nữ giới (chỉ sau ung thư vú). Chụp X-quang tim phổi thường quy là phương pháp tầm soát đầu tay. Với các khối u nhỏ kích thước dưới 10mm thì cần tầm soát bằng Cắt lớp vi tính. Ngày nay, Công nghệ của các máy chụp Cắt lớp thế hệ mới có thể giảm liều bức xạ khi chụp lồng ngực xuống mức rất thấp, ngang với chụp X-quang. Do đó trong tương lai, chúng ta có quyền hy vọng Chụp Cắt lớp vi tính sẽ trở thành xét nghiệm sàng lọc ung thư phổi một cách thường quy.
♥ Đọc thêm: [Infographic] Ung thư phổi
Tầm soát ung thư đường tiêu hóa
Với ung thư thực quản, dạ dày, đại tràng thì Nội soi tiêu hóa trên và dưới là xét nghiệm tầm soát quan trọng số một! Thông qua nội soi bác sĩ cũng có thể thực hiện luôn thủ thuật sinh thiết khối u để làm xét nghiệm giải phẫu bệnh, chẩn đoán xác định ung thư.
Ung thư gan, ung thư thận, ung thư tụy
Sàng lọc bằng siêu âm ổ bụng là phương pháp đơn giản và rẻ tiền nhất. Với sự phổ biến và giá thành của siêu âm rẻ như ở Việt Nam hiện nay, chúng ta hoàn toàn có thể tầm soát ung thư bằng siêu âm bụng vài lần trong năm.
Tầm soát ung thư buồng trứng
Hai xét nghiệm tầm soát phổ biến là Siêu âm đầu dò âm đạo và Xét nghiệm các marker ung thư (những chất chỉ điểm ung thư do khối u tiết ra và đi vào trong máu). Một số bạn thắc mắc tại sao lại là siêu âm đầu dò âm đạo mà không phải siêu âm ổ bụng? Đó là do siêu âm đầu dò âm đạo có độ phân giải tốt hơn, dễ dàng quan sát tử cung, buồng trứng hơn so với siêu âm ngả bụng.
Tầm soát ung thư cổ tử cung
Ung thư cổ tử cung ở phụ nữ Việt Nam rất phổ biến, chỉ đứng sau ung thư vú. Các chuyên gia khuyến cáo nên sàng lọc ung thư cổ tử cung mỗi năm ít nhất một lần. Thăm khám đầu tay là Nội soi cổ tử cung và làm Xét nghiệm tế bào (Pap smear).
Tầm soát ung thư tiền liệt tuyến
Đây cũng là một loại ung thư phổ biến ở nam giới, gây tử vong chỉ sau ung thư phổi. Bệnh thường gặp ở người trên 50 tuổi nên đối tượng này cần phải tầm soát thường xuyên. Siêu âm tiền liệt tuyến (qua đường bụng hoặc đường trực tràng) và Xét nghiệm PSA là hai phương pháp sàng lọc được dùng phổ biến nhất.
Bạn đọc muốn đặt câu hỏi về vấn đề sàng lọc ung thư có thể để lại comment phía dưới bài viết hoặc trong Chuyên mục Tư vấn sức khỏe Online.