Gan nhiễm mỡ (fatty liver) là một tình trạng rất thường gặp khi siêu âm ổ bụng. Thông thường người bệnh tình cờ phát hiện bệnh này khi đi kiểm tra sức khỏe hoặc đi khám vì một nguyên nhân bệnh lý khác. Ngoài nguyên nhân thường gặp từ đồ uống có cồn, tình trạng gan nhiễm mỡ không do rượu (viết tắt tiếng Anh là NAFLD) đang có xu hướng tăng lên ở mức đáng báo động. Thống kê toàn cầu của WHO cho thấy gan nhiễm mỡ không do rượu đang là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến các bệnh lý gan mạn tính. Riêng ở Hoa Kỳ, có 80-100 triệu người trưởng thành mắc căn bệnh này, tương đương khoảng 30-40% dân số. Ở Châu Âu, tỉ lệ này là khoảng 35% và ở Châu Á là 25%.
Có một thực tế là bệnh nhân và ngay cả các bác sĩ hiện nay đều khá là “coi thường” bệnh lý gan nhiễm mỡ, đặc biệt là gan nhiễm mỡ không do rượu. Có lẽ yếu tố “không do rượu”’ khiến mọi người chủ quan chăng! Mặt khác, do NAFLD thường đi kèm với các bệnh lý rối loạn chuyển hóa khác như tiểu đường, rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp hay béo phì, nên chúng ta có xu hướng cho rằng gan nhiễm mỡ là một trong những biểu hiện hoặc biến chứng của những bệnh này.
Hãy đọc bài viết này để thấy gan nhiễm mỡ không chỉ đơn giản như chúng ta vẫn nghĩ.
Mục lục
Tiến triển của gan nhiễm mỡ không do rượu
Gan nhiễm mỡ là hiện tượng tế bào gan tích lũy lượng mỡ nhiều hơn so với mức bình thường.
Quá trình lắng đọng mỡ vào tế bào gan thường diễn ra một cách chậm chạp, và vì thế trong giai đoạn đầu người bệnh thường không cảm thấy có triệu chứng gì bất thường cho đến khi tình cờ đi khám. Nếu không có chiến lược điều trị phù hợp, quá trình tích tụ mỡ tiếp tục sẽ làm hủy hoại dần các tế bào gan, khiến gan chuyển sang giai đoạn 2 là Viêm gan nhiễm mỡ (viết tắt NASH) và giai đoạn 3 là xơ gan. Có một tỉ lệ khoảng 7% các bệnh nhân xơ gan không do rượu sẽ tiến triển thành bệnh lý nguy hiểm nhất là ung thư gan. Nếu phát hiện bệnh trước khi chuyển sang giai đoạn xơ gan, có thể đảo ngược tiến triển của tế bào gan bằng cách thay đổi lối sống và dùng thuốc. Còn từ giai đoạn 3 trở về sau, tổn thương gan là không thể hồi phục.
Ngoài ra, nhiều nghiên cứu cũng đã chỉ ra nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch cao đối với các bệnh nhân mắc NAFLD.
Triệu chứng của gan nhiễm mỡ không do rượu
Như đã phân tích ở trên, tiến triển của gan nhiễm mỡ thường khá thầm lặng và đa phần bệnh nhân không biểu hiện triệu chứng. Đến giai đoạn viêm gan nhiễm mỡ, có thể xuất hiện một số triệu chứng như:
- Đau vùng gan (dưới bờ sườn phải).
- Mệt mỏi, đau đầu, khó tập trung.
- Gan to (do bác sĩ khám hoặc siêu âm phát hiện thấy).
- Tăng men gan không rõ lý do (qua xét nghiệm máu).
Siêu âm là một công cụ rất hữu ích để chẩn đoán gan nhiễm mỡ. Do đặc tính của các tế bào gan nhiễm mỡ hấp thu mạnh sóng siêu âm nên trên hình ảnh, gan nhiễm mỡ có độ “sáng” cao hơn bình thường và các bác sĩ có thể dễ dàng nhận biết được.
Thông thường, bác sĩ siêu âm sẽ phân loại sơ bộ mức độ gan nhiễm mỡ thành 3 độ: độ 1 (nhẹ nhất) cho đến độ 3 (nặng nhất). Tiêu chuẩn phân loại khá là khác nhau tùy theo từng trường phái (bạn đọc không cần phải tìm hiểu sâu vấn đề này vì đó là công việc của các bác sĩ!)

Ngoài ra, chụp Cắt lớp vi tính và Cộng hưởng từ gan mật cũng có thể phát hiện và đánh giá mức độ gan nhiễm mỡ. Tuy nhiên các phương pháp này khó có thể áp dụng đại trà được do giá thành cao và kĩ thuật chụp khá lâu, chưa kể yếu tố nhiễm xạ.
Làm thế nào để biết bạn có bị mắc NAFLD hay không?
Siêu âm, tất nhiên rồi, bạn luôn có thể tìm đến bác sĩ siêu âm để tầm soát gan nhiễm mỡ. Siêu âm có giá thành rẻ, phổ biến ở mọi cơ sở y tế nên rất dễ để tiếp cận. Bác sĩ sẽ dễ dàng trả lời bạn có bị gan nhiễm mỡ hay không và nếu có thì ở độ mấy.
Có vài lưu ý quan trọng. Thứ nhất, nếu bạn mắc gan nhiễm mỡ, siêu âm sẽ khó có thể trả lời cho bạn biết liệu bệnh đã tiến triển thành viêm gan hay xơ gan giai đoạn đầu chưa. Đánh giá chính xác thời điểm chuyển tiếp giữa các giai đoạn của NAFLD hiện nay vẫn là thách thức đối với các bác sĩ. Mới đây, một nhóm các nhà khoa học Mỹ công bố họ đã phát triển thành công một loại thuốc đối quang từ dùng trong chụp MRI gan mật có thể phát hiện sớm sự xuất hiện của các sợi Collagen, dấu hiệu của viêm gan nhiễm mỡ và xơ gan. Tuy nhiên các thử nghiệm lâm sàng trên người vẫn chưa được tiến hành và có lẽ chúng ta còn phải chờ một thời gian nữa để khám phá này được sử dụng trong thực tiễn.
♥ Đọc thêm : Kĩ thuật mới giúp phát hiện sớm xơ gan và viêm gan nhiễm mỡ không do rượu.
Thứ hai, cần phải khám xét để loại trừ các nguyên nhân cũng gây ra tình trạng gan nhiễm mỡ.
Rượu bia là yếu tố đầu tiên cần được tính tới. Nếu bạn uống quá nhiều rượu, chẩn đoán NAFLD sẽ là không phù hợp. Nhưng thế nào là “quá nhiều”? Theo khuyến cáo của WHO và hướng dẫn của Bộ y tế, số lượng rượu nạp vào người ở mức “hợp lý”, không gây hại cho cơ thể là ít hơn 2 đơn vị rượu mỗi ngày hoặc ít hơn 14 đơn vị mỗi tuần.
Một đơn vị rượu tương đương với 10gram rượu nguyên chất.
Các nguyên nhân khác cần được loại trừ được nêu trong bảng dưới đây:
— Uống thuốc ảnh hưởng đến gan (thuốc chống lao, thuốc điều trị ung thư, corticosteroid, amiodarone…)
— Bệnh Wilson (rối loạn chuyển hóa đồng)
— Gan nhiễm mỡ cấp tính ở phụ nữ có thai
— Thiếu dinh dưỡng kéo dài
— Rối loạn chuyển hóa mỡ bẩm sinh
— Thalassemia
Hãy trao đổi với bác sĩ về tiền sử sức khỏe của bản thân để nhận biết các nguyên nhân tiềm ẩn có thể dẫn đến tình trạng gan nhiễm mỡ của bạn. Loại trừ được chúng, chẩn đoán NAFLD mới trở nên hợp lý.
Làm gì tiếp theo khi biết mình mắc NAFLD?
NAFLD tiến triển khá chậm chạp và “có vẻ” ảnh hưởng không quá nhiều đến cuộc sống. Đây là lí do làm mọi người chủ quan về bệnh này. Tuy nhiên, khoa học đã chứng minh, NAFLD rất hay song hành cùng với tiểu đường type 2, béo phì, hội chứng chuyển hóa và một số rối loạn nội tiết (buồng trứng đa nang, suy tuyến giáp, suy tuyến yên). Vì vậy, nếu bạn chưa biết mình có mắc những bệnh này hay không, hãy dành thời gian để kiểm tra và tầm soát chúng.
NAFLD và tiểu đường type 2
Một nghiên cứu trên phạm vi toàn cầu đã đưa ra con số đáng kinh ngạc: Tỉ lệ mắc NAFLD ở các bệnh nhân tiểu đường type 2 lên đến 55,5%. Và tỉ lệ mắc viêm gan nhiễm mỡ không do rượu của các bệnh nhân tiểu đường là 37,3%. Điều đó có nghĩa cứ mỗi 10 bệnh nhân tiểu đường thì có 5 người bị NAFLD và 3 trong số đó đã chuyển sang giai đoạn viêm gan. Điều đáng nói là có rất nhiều người mắc tiểu đường type 2 nhưng không hề biết mình đang mang bệnh. Vì vậy, nếu bác sĩ cho bạn biết mình mắc NAFLD, hãy tầm soát tiểu đường ngay !
— Xét nghiệm đường máu lúc đói
— Xét nghiệm HbA1c
— Làm nghiệm pháp dung nạp Glucose
NAFLD và hội chứng chuyển hóa
Hội chứng chuyển hóa (Metabolic syndrome) là tên gọi của một nhóm các tình trạng bất thường về chuyển hóa thường đi kèm với nhau, bao gồm:
1. Béo phì thể trung tâm
2. Tăng huyết áp
3. Rối loạn mỡ máu
4. Rối loạn đường máu

Hội chứng chuyển hóa nguy hiểm ở chỗ nó làm tăng nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch, đột quỵ não và tiểu đường type 2. Đây là hội chứng của xã hội hiện đại, khi con người ít vận động thể lực và tiêu thụ quá nhiều đồ ăn nhanh cũng như thực phẩm đóng gói sẵn. Nhiều bằng chứng khoa học đã chứng minh mối liên hệ chặt chẽ giữa NAFLD với hội chứng chuyển hóa. Trong một nghiên cứu năm 2018 tại Canada, các nhà khoa học nhận thấy, bạn càng mắc nhiều tình trạng bất thường của hội chứng chuyển hóa thì nguy cơ mắc NAFLD càng cao. Khi có đủ cả 4 bất thường, 100% người bệnh sẽ mắc NAFLD !
Vậy thì, nếu bạn thấy mình quá mập, và bác sĩ nói rằng bạn bị gan nhiễm mỡ, hãy tầm soát hội chứng chuyển hóa nhé !
— Đo huyết áp
— Tính chỉ số BMI
— Xét nghiệm Cholesterol và Triglicerid máu
— Xét nghiệm HDL và LDL Cholesterol
— Xét nghiệm đường máu lúc đói và HbA1c
NAFLD và hội chứng Đa nang buồng trứng
Hội chứng đa nang buồng trứng (PCOS) là một rối loạn về nội tiết, chuyển hóa, di truyền rất thường gặp ở phụ nữ với hậu quả đáng ngại nhất là gây vô sinh, hiếm muộn. Các nghiên cứu cho thấy có đến 15-55% phụ nữ mắc đa nang buồng trứng cũng được chẩn đoán mắc gan nhiễm mỡ. Nếu bạn là nữ và đang khó khăn trong việc mang thai, chẩn đoán NAFLD là cảnh báo để bạn tầm soát PCOS.
— Rối loạn kinh nguyệt.
— Bằng chứng về cường Androgen: béo phì, rậm lông, tóc mọc lan xuống mặt, nhiều mụn trứng cá …
— Hình ảnh buồng trứng đa nang trên siêu âm.
♥ Đọc thêm: Hành trình mang thai của một cô gái mắc đa nang buồng trứng
♥ Đọc thêm: ANTIPCOS – Viên uống dành cho phụ nữ đa nang buồng trứng
Điều trị NAFLD như thế nào?
Như đã nói ở phần đầu bài viết, gan nhiễm mỡ là giai đoạn đầu tiên của một quá trình tiến triển bệnh lý gan mạn tính. Nếu kịp thời phát hiện trước khi chuyển sang giai đoạn xơ gan, tổn thương tế bào gan có thể được phục hồi và “đảo ngược” quá trình.
Nếu bạn mắc gan nhiễm mỡ đơn thuần, chỉ cần thay đổi chế độ ăn và lối sống đã có thể giúp cải thiện vấn đề.
Giảm cân là mục tiêu hàng đầu đối với người thừa cân béo phì có NAFLD. Hãy lựa chọn một môn thể thao phù hợp để luyện tập hàng ngày, cũng như từ bỏ lối sống “chây lười” bên TV và smartphone. Vận động giúp đốt cháy lượng mỡ dư thừa tốt hơn bất cứ loại thuốc giảm cân nào.

Chế độ ăn đóng vai trò quan trọng để khắc phục gan nhiễm mỡ. Những thức ăn cần tránh đối với người mắc NAFLD bao gồm:
1. Thức ăn chế biến sẵn, đồ ăn nhanh.
2. Mỡ động vật (trừ mỡ cá). Hãy thay chúng bằng dầu thực vật.
3. Các loại nội tạng động vật (gan, thận, lòng, dạ dày, tràng …)
4. Da, bì các loại động vật.
5. Lòng đỏ trứng.
6. Óc động vật (óc heo, óc bò …)
7. Rượu bia. Rượu không phải nguyên nhân gây ra NAFLD nhưng nó thúc đẩy tiến triển của bệnh nhanh hơn.
♥ Đọc thêm: [Infographic] Tác hại của rượu đối với cơ thể
8. Nước ngọt đóng chai.
Tăng cường các loại thực phẩm tươi, rau xanh, hoa quả. Nhiều thức ăn được coi như vị thuốc tự nhiên để điều trị gan nhiễm mỡ như dầu đậu nành, đậu hà lan, cà chua tươi chín, ớt vàng, rau ngót, rau cần tây, diếp cá, tỏi …

Đối với những người mắc NAFLD kèm theo bệnh lý khác như tiểu đường, hội chứng chuyển hóa, thăm khám thường xuyên và tuân thủ điều trị là yêu cầu quan trọng. NAFLD và các bệnh lý chuyển hóa giống như “đôi bạn cùng tiến”, chúng làm nặng thêm tình trạng của nhau.
Một phương tiện đang được dùng phổ biến hiện nay để đánh giá tiến triển xơ gan của bệnh nhân NAFLD là Siêu âm đàn hồi mô. Kĩ thuật này cho phép bác sĩ đo độ cứng của gan và qua đó dự đoán tiến triển của bệnh. Gan càng “cứng”, nguy cơ xơ gan càng cao. Nếu bạn mắc NAFLD nhiều năm, siêu âm đàn hồi mô gan định kì nên được thực hiện.
Gan nhiễm mỡ không do rượu tuy không phải là một bệnh lý quá nguy hiểm khi phát hiện ra nó, nhưng cũng không nên coi nhẹ. Bệnh tiến triển lặng thầm và hủy hoại dần các tế bào gan, cũng như kéo theo nhiều tình trạng nguy hiểm khác. Hãy hiểu rõ về bệnh để không chủ quan các bạn nhé.
BS cho em hỏi em bị gan nhiễm mỡ độ 2. test nhanh viêm gan thì âm tính. AST và ALT là 12 và 13. Vậy Bs cho em hỏi e uống Livolin H có được không ạ?
Dùng được bạn nhé. Tuy nhiên bạn cần kết hợp dùng thuốc với thay đổi chế độ ăn và luyện tập thể dục thể thao điều độ. Chúc bạn khỏe!
Viêm gan nhiễm mỡ độ 2 có mỡ máu cao nên uống thuốc gì vậy BS. Xin cảm ơn
Xin hỏi bác sỹ: Xét nghiệm B, C âm tính nhưng có men gan cao (AST 69, ALT 80, GGT 100), mỡ máu cáo, gan nhiễm mỡ độ 2 nên dùng thuốc gì. Cảm ơn Bác sỹ. Hiện nay đang tập thể dục hàng ngày, trước đến nay k uống bia rượu
Có thể tình trạng gan nhiễm mỡ kéo dài chuyển sang giai đoạn viêm gan nhiễm mỡ khiến men gan của bạn tăng lên. Trường hợp này bạn không nên mua thuốc tự điều trị, hãy đi khám tổng thể để đánh giá mức độ viêm gan, các bệnh lý kết hợp có thể đi kèm như hội chứng chuyển hóa, tiểu đường … từ đó bác sĩ mới có phác đồ điều trị cụ thể đươc.